Onderzoek

Yo! Opera: onderzoek

Vanaf het prille begin was Yo! Opera zich bewust van haar pioniersfunctie in zowel het Nederlandse kunstlandschap als de internationale operawereld. Jeugdopera als genre was nog nauwelijks van de grond gekomen en de aanpak van Yo! Opera om daar verandering in te brengen, werd van meet af aan door velen met interesse gevolgd. De werkconferenties die binnen het kader van het festival werden georganiseerd werden goed bezocht door met name mensen uit de opera-, theater- en muziekwereld en leverde de eerste concrete contacten op met onderzoekers. Festivalproducent Saskia van de Ree zag al vroeg de mogelijkheden tot kennisdeling die onderzoek zou kunnen bewerkstelligen en legde contact met relevante onderzoekers en kennisdomeinen.

Veel aandacht was er vanuit het onderzoeksgebied van leren en (kunst)educatie. Onderzoekers van het lectoraat Lifelong Learning in Music van de Hanzehogeschool in Groningen Peter Mak en Rineke Smilde waren vanaf 2004 betrokken bij de reflectie op het werk van Yo! Opera. Mede door hun inzichten wist de organisatie zich zelfbewuster te positioneren binnen het kunstenveld, ontstonden er waardevolle contacten met het kunstvakonderwijs en kreeg het educatiebeleid duidelijker vorm. Ook legde Rineke Smilde het contact tussen Yo! Opera en Peter Renshaw, die vanaf dat moment vanaf de zijlijn zijn expertise op het gebied van leren, muziekonderwijs en artistiek profilering. De eenvoudige maar uiterst relevante vraag die Peter Renshaw altijd weer op tafel legde: 'Why do you do what you do?' heeft in tien jaar Yo! Opera een centrale rol gespeeld in het bepalen van de koers.

Het pionierskarakter van Yo! Opera betekende in de praktijk dat vrijwel al haar projecten een zeker onderzoeksmatig karakter droegen. Yo! Opera was nadrukkelijk een 'lerende' organisatie, die projecten opzette waarbij onzekere factoren nadrukkelijk werden meegenomen. Reflectie daarop was cruciaal en kreeg een nadrukkelijke plek in de evaluaties van deze projecten.

Vanaf 2004 wanneer Yo! Opera zich meer en meer op het gebied van community opera begeeft, raken steeds meer onderzoekers geïnteresseerd in het werk van de organisatie. Hieronder volgt een beknopt overzicht van het onderzoek dat plaatsvond bij Yo! Opera. De talloze scripties en verslagen van stagairs en anderen zijn hierbij achterwege gelaten.

Rineke Smilde - Lectoraat Life Long Learning, Hanzehogeschool Groningen
In 2005 verrichte Rineke Smilde samen met Ninja Kors onderzoek naar de meezingbus van Opera in de Bus. Haar aandachtsgebied: de competenties van muziekprofessionals in een veranderende beroepspraktijk. Dit onderzoek sluit zeer nauw aan bij een van de belangrijkste thema’s van Yo: welke competenties moeten operazangers en componisten hebben om zich te verhouden tot een publiek van jongeren? En hoe moeten zangers en componisten zichzelf opstellen als maker met een zekere zelfstandigheid in plaats van alleen maar uitvoerende te zijn? En hoe functioneer je als kunstenaar in een klas met kinderen?
De publicatie die uit dit onderzoek resulteerde: Formal, non-formal and informal learning in Music (ISBN/EAN 978-90-811273-3-2) 

Eugene van Erven – Senior Lecturer in Theatre Studies, Universiteit Utrecht/Community Arts Lab (Vrede van Utrecht)
Eugene van Erven is een internationaal bekende onderzoeker die veel werk verricht op het gebied van community art. Vanaf 2005 raakt Eugene betrokken bij De Operaflat. Hij volgt daarin met name de rol van leerlingen en flatbewoners en de wijze waarop wij hen betrekken. Vanwege zijn actieve, participerende rol in de opzet van De Operaflat 2009 signaleert Eugene weeffouten in de complexe opzet van het project waardoor Yo! Opera tijdig en adequaat kan reageren. Samen met Ivana Cerovecki schreef Eugene een artikel over De Operaflat en de aanpak van Yo! Opera in community art. Dit artikel is opgenomen in het boek De goed voorbereide geest (zie hieronder) van Anna Maria Versloot en zal uiteindelijk ook deel uitmaken van een nog nader te bepalen publicatie over community art.

Nelly van der Geest - Centrum voor Interculturele Studies aan de Hogeschool der Kunsten Utrecht
Nelly van der Geest onderzoekt interculturele processen in de kunsten. Nelly heeft in 2007 en 2008 het werk van Yo! Opera op het Globe College onderzocht. Haar focus lag op de wijze waarop docenten op het VMBO te werk gaan om de leerlingen aan te spreken op hun capaciteiten als kunstenaar. Hoe laat je VMBO jongeren met kunstenaars en docenten hun creativiteit en kunstzinnigheid ontdekken? Welke rol spelen termen als co- eigenaarschap, dynamiek in de klas, activerende werkvormen en creatief partnerschap daarin? Dit onderzoek vond plaats in het kader van Sia Raak, een fonds dat het (betrekkelijk nieuwe) onderzoek aan de hogescholen stimuleert. Een fraaie website is één van de resultaten van dit onderzoek: http://www.vmbokunstenaars.nl/

Nirav Christophe - Lectoraat Theatrale Maakprocessen, Hogeschool der Kunsten Utrecht
Rondom De Operaflat en specifiek de online maakomgeving die daar omheen is ontwikkeld is in 2009 onderzoek verricht vanuit het lectoraat Theatrale Maakprocessen, financieel mogelijk gemaakt met Sia Raakgelden. De focus in dit onderzoek lag op de werkprocessen en de rolverdeling van kunstenaars in deze multidisciplinaire opzet. Binnen De Operaflat is gekeken naar concrete voorbeelden van de samenwerking tussen componisten, zangers en niet-professionele makers. Ook de wijze waarop een kunstorganisatie hiermee omgaat, was onderwerp van onderzoek: wanneer er makers vanuit een niet professionele achtergrond werken, wat betekent dat voor de manier waarop de organisatie van zo’n project plaatsvindt? Tot slot komt ook de vraag aan de orde hoe de buitenwereld -de kunstkritiek bijvoorbeeld- omgaat met dit 'gedeelde kunstenaarschap'. Wanneer een productie niet uitsluitend op artistieke gronden wordt beoordeeld, hoe moet de kunstcriticus zich dan opstellen? Ook in dit onderzoek, dat voor een deel is gepubliceerd in De goed voorbereide geest (zie hieronder), speelde de notie van de veranderende rol van kunstenaars en kunst in onze samenleving een cruciale rol.

Sandra Trienekens - Lectoraat Burgerschap en Culturele Dynamiek, Hogeschool van Amsterdam
In opdracht van Yo! Opera onderzocht Sandra Trienekens de manier waarop het kunstproject De Zingende Stad de sociaal-maatschappelijke ontwikkeling van de leerlingen op de RietenDak School stimuleerde. Binnen het brede sociaal-maatschappelijke terrein waarop de effecten van dit project zich kunnen voordoen gold de interesse van Yo! Opera vooral de identificatie van de leerlingen met de leefomgeving, de creativiteit van de leerlingen, empowerment, de mediawijsheid van en ownership voor de leerlingen en de betrokkenheid van de ouders bij de school. Het onderzoek van Sandra Trienekens resulteerde in een publicatie bij de faculteit Maatschappij en Recht van de Hogeschool van Amsterdam: De Zingende Stad, Sociale en culturele effecten van een kunstproject (ISBN/EAN: 978-90-79071-02-9). http://www.hva.nl/kenniscentrum-dmr/publicatie/de-zingende-stad-2009/

Anna Maria Versloot - De goed voorbereide geest, maakprocessen voor de opera van morgen.
Anna Maria Versloot studeerde aan de schrijfopleiding van de Hogeschool der Kunsten Utrecht en specialiseerde zich in schrijven voor opera en muziektheater. Via het lectoraat Theatrale Maakprocessen van Nirav Christophe aan dezelfde Hogeschool werd zij aangetrokken als schrijver voor een publicatie over de maakprocessen die bij Yo! Opera werden gerealiseerd. Nirav Christophe en Geert van Boxtel, dramaturg bij Yo! Opera, hebben in de loop van enkele jaren relevante werkprocessen en interessante thema's die bij Yo! Opera speelden, geselecteerd en beschreven. Anna Maria Versloot heeft dit materiaal bijeen gebracht en met een prikkelende schrijfstijl tot een zéér lezenswaardig boek getransformeerd. In het 'meerstemmige' boek De goed voorbereide geest komen naast Anna Maria Versloot zelf, ook componisten, regisseurs, educatiemedewerkers, onderzoekers en dramaturgen aan het woord.
Anna Maria Versloot - De goed voorbereide geest (ISBN 978 90 6403 762 7)